1. Tuchtrechtspraak, wat is dat?

Tuchtrecht ziet op het corrigeren van ongewenst gedrag binnen de eigen sport. Tuchtrechtspraak betreft dus de bestraffing van overtredingen (van statuten en reglementen) in verenigingsverband.

Gehandicaptensport Nederland en het merendeel van haar leden, maar ook de Internationale Federatie waarbij de sportbond is aangesloten, zijn allemaal verenigingen. Iedere vereniging heeft statuten en reglementen waarin rechten en verplichtingen staan, maar ook spel- en gedragsregels. Alle leden van de betreffende vereniging moeten zich hieraan houden. Daarnaast kan een sportvereniging maatregelen nemen betreffende een lid of een groep van leden. Denk aan het besluit (maatregel) van een sportvereniging om een lid dat zich heeft misdragen, niet toe te laten op het sportcomplex. Als er in strijd met statuten, reglementen of een besluit van de sportvereniging wordt gehandeld, is er sprake van een overtreding.

Soms gaat het om een specifieke overtreding, die expliciet in een reglement staat genoemd, zoals in het reglement seksuele intimidatie. Soms gaat het ook om een meer algemene bepaling, dan staat er bijvoorbeeld dat als overtreding geldt dat een individueel lid (de sporter) de belangen van de sportbond schaadt of zich tegenover een medelid niet gedraagt zoals hij/zij zich dient te gedragen.

De tuchtrechtspraak is in ieder geval van toepassing op alle leden van Gehandicaptensport Nederland. Leden van een sportbond zijn sportverenigingen (rechtspersonen), maar veelal ook individuele leden (natuurlijke personen) - de sporters - van die sportverenigingen. In de statuten staat wie de leden zijn van de vereniging. Tevens kan de tuchtrechtspraak van toepassing zijn op niet-leden die een zogeheten ’verklaring voor tuchtrecht’ hebben getekend, waardoor zij zijn onderworpen aan de tuchtregels en de tuchtrechtspraak. Ook kan die onderwerping zijn geregeld in een (arbeids)overeenkomst die het niet-lid is aangegaan met de sportbond of sportvereniging.

Ieder lid van de sportbond of sportvereniging kan dus bij een overtreding van reglementen of statuten met tuchtrechtspraak te maken krijgen. Hetzij als aangever van een overtreding, hetzij als betrokkene tegen wie aangifte is gedaan, maar ook als getuige en/of als deskundige.

Bij Gehandicaptensport Nederland bestaat een scheiding der machten. Naast de bestuurlijke macht (het bondsbestuur) en de wetgevende macht (de algemene ledenvergadering) is er een onafhankelijke rechtsprekende macht. Gehandicaptensport Nederland heeft ervoor gekozen de tuchtrechtspraak, waaronder ook dopingzaken, zaken met betrekking tot grensoverschrijdend gedrag (seksuele intimidatie) en matchfixing uit te besteden aan het Instituut Sportrechtspraak (ISR). Het ISR verzorgt de hele tuchtrechtelijke afhandeling, vanaf de aangifte tot de uitspraak, zowel in eerste instantie (Tuchtcommissie) als in hoger beroep (Commissie van Beroep).

Het ISR heeft eigen reglementen die automatisch van toepassing zijn op alle sportbonden die zijn aangesloten bij het ISR.

2. Hoe werkt de aangifte bij tuchtrecht-spraak?

Indien sprake is van een overtreding van een (wedstrijd)reglement of anderszins, wordt aangifte gedaan door het daartoe bevoegde orgaan of de daartoe bevoegde persoon. Welk orgaan (bijvoorbeeld het bestuur of een commissie) of welke persoon of personen (bijvoorbeeld een sporter of scheidsrechter) aangifte kunnen doen, staat in het Tuchtreglement opgenomen en kan per type gedraging verschillen.

Een valse aangifte levert een overtreding van het betreffende reglement op en wordt behandeld en bestraft in een tuchtzaak.

Aangifte van een overtreding van het Dopingreglement kan - afhankelijk van wat in het Dopingreglement staat - door het bondsbestuur, maar ook door de Dopingautoriteit of Internationale Federatie worden gedaan.

Aangifte van een overtreding van het Reglement seksuele intimidatie kan in beginsel worden gedaan door het slachtoffer zelf of de ouders van het minderjarige slachtoffer.

De eisen waaraan de aangifte moet voldoen staan opgenomen in het betreffende reglement, te weten het Tucht- of Dopingreglement of Reglement seksuele Intimidatie. Het is vooral van belang om een nauwkeurige beschrijving van de overtreding te geven: waar, wanneer heeft wat tussen wie plaatsgevonden. Dit is van belang omdat die beschrijving de grondslag vormt voor het behandelen van een zaak door de Tuchtcommissie en mogelijk ook door de Commissie van Beroep. Op de website van het Instituut Sportrechtspraak staan de reglementen en het aangifteformulier.   

Voorafgaand aan de behandeling van een tuchtzaak door de sportbond kunnen (ook voor degene die aangifte doet) kosten zijn verbonden. Op het secretariaat tuchtzaken kan worden nagevraagd of administratiekosten verschuldigd zijn. Ook staat dit in het betreffende Tuchtreglement vermeld. Indien administratiekosten verschuldigd zijn, dient het bedrag te worden bijgeschreven op de vermelde bankrekening van de sportbond onder vermelding van veelal de datum van aangifte en een zaaknummer. Ook wordt in dat geval de aangifte niet eerder in behandeling genomen dan nadat de sportbond de betaling heeft ontvangen.

3. Hoe wordt een tuchtzaak behandeld?

Na de aangifte wordt de tuchtzaak in behandeling genomen door de Tuchtcommissie. De betrokkene wordt op de hoogte gebracht van de tuchtzaak en de te volgen procedure door het secretariaat tuchtzaken.

De betrokkene heeft het recht zich tegen de aangifte te verweren en zich daarbij door een raadsman laten bijstaan. De betrokkene wordt altijd zo snel mogelijk op de hoogte gesteld van het feit dat tegen hem of haar aangifte is gedaan. Ook ontvangt de betrokkene de aangifte zelf.

De betrokkene heeft dan de mogelijkheid om binnen een aantal dagen (het aantal is opgenomen in het Tuchtreglement) nadat er aangifte is gedaan een verweerschrift bij het secretariaat tuchtzaken in te dienen. Bij Gehandicaptensport Nederland is dit veertien dagen na verzending van de aangifte aan de betrokkene.

Soms biedt het Tuchtreglement de mogelijkheid dat een Tuchtcommissie de aangifte wijzigt. Dit is het geval als de Tuchtcommissie van mening is dat niet de ten laste overtreding is begaan, maar een (andere) overtreding die er wel erg op lijkt. De betrokkene krijgt dan de gelegenheid om tegen die wijziging verweer te voeren. Indien helemaal geen verweer wordt gevoerd door betrokkene, wordt de tuchtzaak in beginsel schriftelijk behandeld, maar ook dat is afhankelijk van hetgeen staat opgenomen in het Tuchtreglement.

Het kan zijn dat het Tuchtreglement melding maakt van een aanklager en/of een onderzoekscommissie. De aanklager is een persoon die de zaak aanhangig maakt bij de Tuchtcommissie, optreedt bij de mondelinge behandeling en beroep kan instellen. De aanklager heeft bepaalde bevoegdheden. Deze bevoegdheden staan in het Tuchtreglement. De aanklager kan bijvoorbeeld de zaak seponeren of tot een schikking komen met de betrokkene, als deze bevoegdheden in het Tuchtreglement staan opgenomen. De aanklager kan ook nader onderzoek instellen. Dit kan hij zelf doen of - als het reglement die mogelijkheid kent - een onderzoekscommissie in zijn opdracht nader onderzoek laten doen naar de feiten en omstandigheden. De aanklager beslist vervolgens wat hij met de resultaten van het onderzoek doet en of bijvoorbeeld een tuchtzaak wordt gestart.

De secretaris tuchtzaken stelt de betrokkene tijdig schriftelijk in kennis van de datum en het uur van de zitting en waar deze plaats vindt. Of er sprake is van een mondelinge behandeling hangt af van de soort overtreding en van hetgeen daarover in het betreffende Tuchtreglement staat. De betrokkene kan de Tuchtcommissie en/of de Commissie van Beroep om een mondelinge behandeling verzoeken. Het betreffende tuchtcollege kan ook zelf beslissen om een mondelinge behandeling te houden. Bijvoorbeeld om getuigen of deskundigen te horen.

Zittingen bij het ISR zijn niet openbaar. De beraadslaging van de tuchtcolleges geschiedt achter gesloten deuren.

De betrokkene heeft altijd het recht om zich tijdens de behandeling van zijn zaak te laten bijstaan door een raadsman. De betrokkene en diens raadsman wonen de gehele zitting bij, tenzij hun gedrag het betreffende tuchtcollege aanleiding geeft anders te beslissen. Het ISR kent een verkorte tuchtrechtelijke procedure voor zaken seksuele intimidatie die al strafrechtelijk zijn afgedaan en waarbij de tuchtprocedure onder meer dient om betrokkene op de (zwarte) lijst ontuchtplegers te plaatsen.

Wanneer de betrokkene personen als getuige wil oproepen of deskundigen wil laten horen, moet de betrokkene dit vooraf aan het secretariaat tuchtzaken mededelen. Indien het aantal op te roepen getuigen of deskundigen is gemaximeerd, staat dat opgenomen in het Tuchtreglement. Soms is dit het geval uit oogpunt van efficiency.

Na een schriftelijke of mondelinge behandeling volgt een uitspraak. Daarin geeft de Tuchtcommissie aan of naar haar oordeel een overtreding is begaan en zo ja welke overtreding en welke straf daarvoor wordt opgelegd. De mogelijke sancties staan vermeld in het Tuchtreglement. De Tuchtcommissie bepaalt in de uitspraak tevens in welke mate de aan de behandeling van een zaak verbonden kosten ten laste van de betrokkene(n) en/of van de sportbond komen.

De uitspraak volgt in beginsel één maand na de zitting, tenzij in het Tuchtreglement andere termijnen staan vermeld. Een uitspraak van de Tuchtcommissie is onherroepelijk, tenzij tijdig beroep is ingesteld.

Kosten

Het kan ook zijn dat kosten na afloop van de tuchtzaak in rekening worden gebracht. Het gaat dan om een zogenaamde kostenveroordeling door de Tuchtcommissie of de Commissie van Beroep. Denk aan kosten van de huur van een zaal waar de zitting plaats heeft gevonden, of de kosten van de juridisch secretaris.

Behalve wanneer er sprake is van een vrijspraak, een door de Tuchtcommissie opgelegde waarschuwing of van een schuldigverklaring zonder oplegging van straf, kan in beginsel tegen een uitspraak van de Tuchtcommissie in beroep worden gegaan bij de Commissie van Beroep. Check het Tuchtreglement (of andere van toepassing zijnde reglementen in geval van dopingzaken of zaken seksuele intimidatie) of en wanneer beroep ingesteld kan worden.

De veroordeelde zelf, diens raadsman of wettelijk vertegenwoordiger kunnen beroep instellen. Afhankelijk van het reglement en of een aanklager is ingesteld, kan ook de aanklager, de sportbond, of de dopingautoriteit beroep instellen. Soms kunnen ook andere belanghebbenden beroep instellen, dat is dan opgenomen in het betreffende (Tucht)reglement. Het beroep moet binnen een aantal dagen of weken na de datum van de ontvangst van de uitspraak - als opgenomen in het Tuchtreglement - worden ingediend bij het secretariaat tuchtzaken. Bij Gehandicaptensport Nederland is dat 14 dagen na ontvangst van de uitspraak. In geval van een royement gelden andere termijnen.

In het Tuchtreglement staan de eisen waaraan het beroepschrift moet voldoen, soms kan ook gebruik worden gemaakt van een standaard beroepschrift (op te vragen bij het secretariaat of te downloaden van de website van de sportbond). Bij sommige sportbonden moet met het indienen van het beroepschrift tevens tijdig, door het bondsbestuur bepaalde administratiekosten, worden voldaan. Dit bedrag wordt soms terugbetaald indien de betrokkene door de Commissie van Beroep wordt vrijgesproken.

Een uitspraak van de Commissie van Beroep is onherroepelijk, tenzij in het betreffende (Tucht)reglement of in de reglementen van de Internationale Federatie is bepaald dat in het voorkomende geval beroep kan worden ingesteld bij het Court of Arbitration for Sports (CAS) te Lausanne (Zwitserland). Het gaat dan om tuchtrechtelijke geschillen met een internationale dimensie. Check het Tuchtreglement of een beroepsprocedure bij het CAS mogelijk is.

Sommige sportbonden kennen de mogelijkheid om na verloop van tijd de sanctie te herzien.