Buurtsportcoach en ziekenhuis werken samen door programma Fitadvies
27 november 2018
In een ziekenhuis komen veel patiënten met chronische aandoeningen. Zij kunnen vaak de kwaliteit van hun leven verbeteren door meer te bewegen. In het Ziekenhuis Gelderse Vallei in Ede blijkt de buurtsportcoach hierin van toegevoegde waarde, door zorg en sport te verbinden. Het project Fitadvies is volgens het ministerie van VWS een voorbeeld van het doorbreken van vaste patronen, broodnodig voor het realiseren van de ambities in het Preventieakkoord en Sportakkoord.
De buurtsportcoach wordt gewoonlijk in een gemeente ingezet voor het verbinden van inactieve doelgroepen aan passend sport- en beweegaanbod. Binnen ziekenhuizen is de buurtsportcoach nog niet zo’n bekend begrip.Kenniscentrum Sport heeft het ziekenhuis op het idee gebracht om een buurtsportcoach in te zetten voor hun patiënten, en in de opstartfase intensief meegewerkt om het programma vorm te geven. Hierbij lag het accent sterk op het goed aanpakken van de implementatie. De partners ontwikkelden samen het project Fitadvies, om uit te vinden hoe de buurtsportcoach meerwaarde kan bieden voor patiënten.
Een herkenbare buurtsportcoach voor het ziekenhuis inzetten
Het project Fitadvies heeft als doel patiënten van het ziekenhuis die tijdens hun revalidatie of behandeling baat hebben bij sporten en/of bewegen, te verwijzen naar een bij het ziekenhuis aangesloten buurtsportcoach. Deze kan hen dan in contact brengen met een passende sport- of beweegmogelijkheid in de gemeente.
Ton Knevel, manager van het thema Bewegen en Sport in Ziekenhuis Gelderse Vallei, is van meet af aan als projectleider betrokken: “Onze medisch specialisten hadden eerder geen kennis over waar onze patiënten verantwoord kunnen bewegen en sporten. De buurtsportcoach biedt dan een mooie oplossing, omdat die het beweeg- en sportaanbod in onze regio wel goed kent. We hebben ervoor gekozen om een herkenbare buurtsportcoach voor het ziekenhuis in te zetten, zodat onze verwijzers niet hoefden te zoeken naar de buurtsportcoach in de wijk van de patiënt. Een positieve ontwikkeling dus”.
Beweging draagt bij aan herstel van patiënten
Voorafgaand aan het project hebben de specialisten en verpleegkundigen van alle afdelingen informatie gekregen over de rol van de buurtsportcoach en over welke soorten patiënten baat kunnen hebben van Fitadvies. In groepssessies is onderbouwd hoe sport en bewegen bijdraagt aan het herstel en de vitaliteit van patiënten.
Ellen Dutmer, reumatoloog bij Ziekenhuis Gelderse Vallei, vindt dat een belangrijk aspect: “De algemene trend is nu om mensen minder lang onder behandeling te houden, en meer bewegen helpt daarbij. Bij Reumatologie zijn veel patiëntengroepen gebaat bij beweging. Op het moment dat ze hier behandeld worden, maar ook na de behandeling, bijvoorbeeld van ontstekingsreuma. Het is goed om dat mee te nemen in de uitleg”. En een praktisch puntje: het elektronisch patiëntendossier is zo aangepast dat specialisten en verpleegkundigen gemakkelijker kunnen verwijzen naar de buurtsportcoach.
Elektronisch dossier als belemmering
In 2017 hebben op basis van 158 verwijzingen, 37 patiënten contact gelegd met de buurtsportcoach Jasper van der Bijl. Jasper schetst de patiënten die bij hem aankloppen: “Vaak zijn het mensen tussen 50 en 70 jaar die zelf weinig of niet gesport hebben en die het sportaanbod in de gemeente ook niet kennen. Ik heb ze vaak eerst naar fitness bij de fysiotherapeut geleid, want dat geeft hen een veilig gevoel.”
Ongeveer een kwart van de patiënten neemt dus zelf contact op. Voor driekwart van de patiënten was de drempel te hoog of het nut onvoldoende duidelijk om contact op te nemen. De buurtsportcoach krijgt niet te horen welke patiënten verwezen zijn, vanwege de privacygrenzen van het elektronisch patiëntendossier. Als een patiënt voor controle terugkomt bij de verwijzer, kan dat onderwerp van gesprek zijn. Maar dat is lastig als het gaat om patiënten die uit het ziekenhuis zijn ontslagen en/of niet meer onder controle staan bij de arts: die verdwijnen nu nog uit beeld;
Hoe heeft buurtsportcoach Jasper dat eerste jaar ervaren? “Wel heel positief, ik ben nogal eens uitgenodigd om op de afdeling te komen vertellen wat ik deed. De medewerkers hadden veel vragen, bijvoorbeeld naar mijn medische kennis. We hebben vaak samen gezocht hoe we de samenwerking met de doorverwijzer konden vormgeven”.
In 2018 liep het aantal verwijzingen wat terug. Oorzaak hiervan was onder andere dat de aandacht bij verwijzers voor de buurtsportcoach wat was verslapt. Jasper: “Dat kwam ook doordat mensen die vanaf het begin bij het project betrokken waren, ondertussen iets anders waren gaan doen. Dat geldt ook voor mijzelf. Er ontstonden gaten die de opvolgers opnieuw moesten vullen met hernieuwd contact”. Inmiddels zijn drie buurtsportcoaches van Sportservice Ede, Wageningen en Rhenen actief in het ziekenhuis.
Artsen moeten vertrouwen in de buurtsportcoach
Het introduceren van de buurtsportcoach in een ziekenhuis is een proces met zorgvuldige stappen. De kwaliteit, communicatiekracht en persoonlijkheid van de buurtsportcoach zijn belangrijke elementen: artsen en verpleegkundigen moeten vertrouwen hebben in de kwaliteit van de aanpak, in de werkzaamheid en toepasbaarheid van het beweegaanbod.
Van der Bijl: “De buurtsportcoach is een beweegmakelaar met een herkenbaar aanbod voor verwijzers, die een goede terugkoppeling geeft. Maar ook patiënten hebben soms twijfels over hun eigen belastbaarheid of zitten soms met vragen over de kosten van sportaanbod; daar moet je ook op letten”.
Fitadvies: 3 tips voor gemeenten en buurtsportcoaches
Voor gemeenten die een buurtsportcoach willen inzetten voor ziekenhuispatiënten, of buurtsportcoaches die zelf aan de slag willen, geven we enkele tips.
1. Ontwikkel een visie op het belang van bewegen
Primaire randvoorwaarde voor het slagen van het project is dat het ziekenhuis zelf een visie heeft op het belang van bewegen voor gezondheid. Het Ziekenhuis Gelderse Vallei is een van de eerste ziekenhuizen in Nederland die het belang van voeding en beweging bij het herstel van patiënten heeft onderkend en dat als onderdeel van de visie op de dienstverlening heeft opgenomen.
2. Organiseer de interne communicatie
Het sterk organiseren van interne communicatie is cruciaal. Permanente zichtbaarheid van de buurtsportcoach in het ziekenhuis zorgt ervoor dat de aandacht bij verwijzers niet verslapt.
Ton Knevel: “Multidisciplinaire samenwerking en support van de ‘verwijzers’ is echt een belangrijke voorwaarde. Daarnaast is stevige projectondersteuning noodzakelijk omdat Fitadvies over de domeinen van de traditionele zorg heen loopt. Van de 2de naar de 0de lijn verwijzen is nog steeds geen gemeengoed, maar wel noodzakelijk om leefstijlgerelateerde gezondheidsklachten te remmen. Uiteindelijk zou dit gedachtegoed structureel onderdeel van het DNA moeten zijn van een ziekenhuis dat gezond leven nastreeft”.
Reumatoloog Ellen Dutmer: “Maar ook heel praktische dingen helpen. Als reumatoloog ben je wel gewend om fysiotherapie in te schakelen, maar de buurtsportcoach is voor ons nog een vrij nieuw begrip. Het helpt als we na elke verwijzing ook een terugkoppeling krijgen van wat daarmee is gebeurd. Dat kunnen wij dan ook weer inpassen in ons eigen beleid of aan de huisarts meegeven”.
3. Sluit je aanbod aan op wensen van patiënten
Tot slot moet het aanbod van een buurtsportcoach goed aansluiten op de mogelijkheden en wensen van (ex-)patiënten, zodat zij er ook daadwerkelijk gebruik van maken. Dat helpt patiënten in hun vertrouwen en is ook goed voor de gemeente die hiermee een lastig bereikbare groep bereikt. “En”, voegt Ton Knevel als laatste tip toe: “Let daarbij ook op de fun factor: sporten is niet altijd het beste doel, laagdrempelig bewegen levert het meeste op voor patiënten, dus focus vooral daarop”.
