Nota Gezondheidsbeleid 2020-2024: impact op sport en bewegen

15 juni 2020

De gezondheidsnota 2020-2024 legt veel prioriteit bij een gezonde leefstijl. Sport en bewegen kunnen sterk bijdragen aan de doelen van de gezondheidsnota. Kenniscentrum Sport & Bewegen geeft per doel de wetenschappelijke onderbouwing voor die bijdrage. Ook worden de instrumenten gedeeld die professionals lokaal kunnen inzetten.

Download hier de Gezondheidsnota 2020-2024 plus de bijbehorende kamerbrief.

 

Wat is de gezondheidsnota

Het ministerie van VWS publiceert elke vier jaar een Landelijke Nota Gezondheidsbeleid. Deze ‘gezondheidsnota’ beschrijft de landelijke prioriteiten op het gebied van publieke gezondheid. Gemeenten maken hier een lokale vertaalslag van, voor hun gezondheidsbeleid.

Lees hier het bericht over de Gezondheidsnota op de website van het ministerie.

 

Welke thema’s staan centraal in 2020-2024

De centrale visie voor de nieuwe gezondheidsnota is ‘health in all policies’. Dat wil zeggen dat gezondheidsbeleid concreet wordt gemaakt over beleidsdomeinen heen. Daarnaast is het concept ‘positieve gezondheid’ gekozen als leidraad. De nota legt de prioriteit bij vier gezondheidsvraagstukken:

  • de sociale en fysieke leefomgeving
  • gezondheidsachterstanden
  • mentale druk op het dagelijks leven bij jongeren en jongvolwassenen
  • vitaal ouder worden

Daarmee heeft de gezondheidsnota dus ook grote raakvlakken met ambities uit het Preventieakkoord én het Sportakkoord.

 

Doel 1: sociale en fysieke leefomgeving inrichten

De omgeving van mensen heeft een directe invloed op hun sport- en beweeggedrag. Hoe meer deze uitnodigt tot bewegen, hoe meer mensen ook gáán bewegen. De omgeving kan iemands motivatie verhogen: rationeel én via automatische onbewuste processen. Als je iets verandert in die omgeving, kan dat invloed hebben op hoe ‘beweegvriendelijk’ iemand zijn omgeving waardeert (Alfonzo, 2005). Dit is een samenspel van zogeheten hardware (de fysieke infrastructuur), software (aanbod van activiteiten) en orgware (achterliggende processen zoals burgerparticipatie en beheer). Lees hier meer over ‘hardware, orgware, software’ van een beweegvriendelijke omgeving.

Instrumenten voor de leefomgeving

In de gezondheidsnota wordt dit doel nog uitgesplitst in verschillende ambities. Hierbij een overzicht van de instrumenten die je hiervoor kunt inzetten.

Ambitie 1:

In 2024 is gezondheid een vast onderdeel van de belangenafweging in ruimtelijk beleid.

Ambitie 2:

In 2024 creëren we bij landelijke en decentrale beleidsontwikkeling meer verbinding tussen het fysieke en het sociale beleidsdomein.

  • Om te starten met een beweegvriendelijke omgeving (BVO) heeft Kenniscentrum Sport & Bewegen een Stappenplan beweegvriendelijke omgeving uitgebracht met daarbij behorende BVO-model en BVO-scan. Dit is een middel om het gesprek binnen de gemeente op gang te helpen.
  • De Gids Gezonde Leefomgeving is er voor iedereen die aan de slag wil met het gezonder maken van de leefomgeving. De gids biedt informatie, inzichten, ruimtelijke data, instrumenten, werkvormen en handvatten om gezondheid mee te wegen binnen het omgevingsbeleid.

Hulpmiddelen ter analyse

  • Kernindicator Beweegvriendelijke Omgeving is een meetinstrument dat een hardwarescore geeft aan gemeenten op basis van 6 deelindicatoren. Deze KBO wordt per gemeente berekend en is te vinden op de website van het RIVM.
  • De Leefplekmeter is een vertaling van het instrument: Schotse Place Standard. Dit instrument helpt om een buurt, wijk, dorpskern of ander gebied te beoordelen. Naast sport en bewegen omvat het instrument ook thema’s als wonen, werken, veiligheid en meedoen.
  • Ontwerpprincipes voor een beweegvriendelijke omgeving bevat beschrijvingen van maatregelen en voorzieningen die mensen uitdagen meer te bewegen, te spelen en te sporten.
  • Het boek De beweegvriendelijke stad beschrijft hoe een beweegvriendelijke stad eruit ziet. Het biedt inspiratie en ontwerptools.

Achtergrondinformatie

Door het Mulier Instituut (2019) zijn wetenschappelijke systematische reviews uiteengezet, waarin verschillende onderzoeken naar de relatie tussen de omgeving en beweeggedrag zijn samengevat. De belangrijkste vier:

  • Moran et al. (2014). Invloed beweeggedrag van ouderen en omgeving. Beweeggedrag van ouderen is gerelateerd aan vijf thema’s: infrastructuur voor voetgangers, veiligheid, toegang tot voorzieningen, esthetiek en omgevingscondities.
  • Panter et al. (2019). Hoe werken veranderingen in de fysieke omgeving om wandelen, fietsen en fysieke activiteit te bevorderen
  • Salvo et al. (2018). Hoe beïnvloedt de bebouwde omgeving de fysieke activiteit van volwassene?
  • Sawyer et al. (2017). Associatie tussen sociale en fysieke wijkomgevingskenmerken en de fysieke activiteit van volwassenen (15 jaar en ouder).

 

Doel 2: gezondheidsachterstanden verkleinen

Sport en bewegen is vanwege de grote gezondheidseffecten en het relatief goedkope karakter, een effectieve beleidsstrategie voor preventie en behandeling van chronische ziekten. Lichaamsbeweging heeft een positieve invloed op iemands gezondheid én vermindert de kans op chronische ziekten. Het loont dan ook om in elke levensfase te investeren in bewegen.

Het RIVM onderzocht waarom mensen met een lage sociaal economische status minder bewegen. Dit geeft bruikbare tips voor beleid.

  • Deze groep heeft minder geld te besteden. Dat is een drempel voor lidmaatschap van een vereniging en bijkomende activiteiten.
  • Deze groep heeft vaak beperkte gezondheidsvaardigheden. Dat zijn vaardigheden om informatie over gezondheid te verkrijgen, te begrijpen, en te gebruiken bij het nemen van beslissingen over hun gezondheid. Dit heeft als gevolg dat kennis over een gezonde leefstijl en over de gezondheidsvoordelen van bewegen vaak ontbreekt.
  • Deze groep is vaker niet opgevoed met sport en bewegen en heeft daar dus weinig ervaring mee of rolmodellen voor.

Door in te zetten op sport en bewegen kun je mensen met lage gezondheidsvaardigheden kennis en competenties bieden om hun eigen gezondheid te reguleren. Hiermee verklein je gezondheidsachterstanden bij specifieke doelgroepen.

Instrumenten voor het verkleinen van gezondheidsachterstanden

In de gezondheidsnota wordt dit doel nog uitgesplitst in verschillende ambities. Hierbij een overzicht van de instrumenten die je hiervoor kunt inzetten.

Ambitie 1:

In 2024 is de levensverwachting van mensen met een lage sociaal-economische status (SES) toegenomen en het aantal jaren in goed ervaren gezondheid voor mensen met een lage én een hoge SES toegenomen.

Ambitie 2:

Vanaf 2024 passen we gezondheidsbevordering via de leefomgeving met voorrang toe in wijken en buurten met gezondheidsachterstanden. Op termijn ontwikkelen we in alle wijken en buurten een leefomgeving die een gezonde leefstijl mogelijk en gemakkelijk maakt.

 

Doel 3: mentale druk verminderen

Wie lichamelijk actief is, loopt aantoonbaar minder risico om een depressie te ontwikkelen. Voor mensen die één tot drie uur per week sporten, is de kans op een psychische stoornis anderhalf keer kleiner dan bij niet-sporters. Inspanning vermindert bovendien het risico op verdere ontwikkeling van depressieve symptomen. Wie al depressieve klachten heeft, kan daarvan eerder herstellen als hij regelmatig beweegt. Sport en bewegen draagt dus bij aan mentale gezondheid en aan mentaal gezond opgroeien. Lees hier meer over in dit artikel.

Vanuit de sport zijn Kenniscentrum Sport & Bewegen en NOC*NSF partner van Alles is Gezondheid en het Meerjarenplan Depressiepreventie.

Instrumenten voor mentale druk verminderen

In de gezondheidsnota wordt dit doel nog uitgesplitst in verschillende ambities. Hierbij een overzicht van de instrumenten die je hiervoor kunt inzetten.

Ambitie 1:

In 2024 ervaren jeugd en jongvolwassenen minder prestatiedruk in hun leven, doordat mentale gezondheidsvaardigheden worden gestimuleerd en de fysieke en sociale leefomgeving mentale gezondheid bevordert.

 

Doel 4: vitaal ouder worden

Participatie van ouderen wordt beperkt door verschillende vormen van kwetsbaarheid: fysiek, sociaal, psychisch en cognitie. Volgens het RIVM zijn beweeginterventies de enige soort interventies die bijdragen aan het beperken van álle vormen van kwetsbaarheid.

De Gezondheidsraad stelde in 2017 nieuwe beweegrichtlijnen voor ouderen vast, op basis van overtuigend bewijs dat voldoende bewegen het risico op beperkingen en aandoeningen verlaagt. In veel gevallen zelfs met tientallen procenten. Voor ouderen heeft bewegen een positieve impact op een enorme lijst aan aandoeningen: breuken, spierkracht, loopsnelheid, cognitieve vaardigheden, dementie en ziekte van Alzheimer, depressieve symptomen, hart- en vaatziekten en diabetes type 2. De last die ouderen ervaren van deze aandoeningen, neemt af bij voldoende bewegen.

Bij ouderen die te weinig bewegen en slecht eten, nemen spierkracht en spiermassa af. Dit heet sarcopenie en het beperkt sterk hun zelfredzaamheid. Op basis van Wagenings onderzoek komt er binnenkort een als interventie beschikbaar (Promuscle in de praktijk) die sarcopenie beperkt en deels herstelt.

Het aantal mensen met dementie stijgt snel door de demografische ontwikkelingen. Onderzoek naar het effect van bewegen bij deze groep is lastig. Een groot Nederlands onderzoek laat wel zien dat bewegen kan bijdragen aan cognitie, kwaliteit van leven en kwetsbaarheid. Een semi-wetenschappelijke analyse uit Deventer laat bovendien zien dat lokaal beweegaanbod voor deze groep sterk kosten-effectief kan zijn.

Instrumenten voor vitaal ouder worden

In de gezondheidsnota wordt dit doel nog uitgesplitst in verschillende ambities. Hierbij een overzicht van de instrumenten die je hiervoor kunt inzetten.

Ambitie 1:

In 2024 voelen relatief meer ouderen zich vitaal zodat zij (naar vermogen) kunnen blijven participeren in de samenleving.

Ambitie 2:

In 2024 is het risico op spoedeisende hulp na een val bij ouderen afgenomen.

Ambitie 3:

In 2024 hebben alle gemeenten een leefomgeving gecreëerd die ouderen verleidt tot een gezonde leefstijl.

 

Bron: Nota Gezondheidsbeleid 2020-2024: impact op sport en bewegen, 25/05/2020, Allesoversport.nl, Kirsten de Klein
Terug naar overzicht

Gehandicaptensport Nederland maakt gebruikt van Cookies

Geef per categorie de keuze voor het gebruik van cookies aan. Wij hebben de cookies van Google Analytics volledig geanonimiseerd en daarom mogen wij die plaatsen zonder toestemming.

In onze Cookiebeleid is hier meer over te lezen. Graag de beste website ervaring? Vink dan alle vakjes aan.