Waar je op moet letten bij het sporten met een amputatie

16 oktober 2018

Er zijn in Nederland ongeveer 30.000 mensen met een amputatie van/aan het been en ongeveer 5000 mensen met een amputatie aan/van de arm. Per jaar komen er ongeveer 3300 mensen met een amputatie aan het been bij (excl. tenen) en enkele tientallen mensen met een amputatie aan de arm (www.GeeVAdvies.nl).

Fysieke belastbaarheid bij mensen met een amputatie is over het algemeen gelijk aan mensen zonder amputatie. Er zijn alleen tips en aanbevelingen aangetroffen voor mensen met een (onder)been amputatie.

In relatie tot de stomp en prothese

De stomp kan heel gevoelig zijn. Pas op voor (risico’s op) stoten en een harde ondergrond. Er kan daarnaast ook sprake zijn van fantoompijn. Denk aan een goed passende prothese bij het sporten en aan bescherming van de stomp, zeker wanneer veel draaibewegingen worden gemaakt. Een prothesekoker kan sterk transpireren.

Wanneer er bij het sporten een prothese gebruikt moet worden hangt het van de sport en het niveau waarop wordt gesport of een speciale sportprothese nodig is. Over het algemeen zal een hoger (wedstrijd-)niveau ook hogere eisen aan de prothese stellen voor wat betreft belastbaarheid en materiaaleigenschappen, waardoor vaker gekozen zal worden voor een speciale sportprothese.

Hardlopen

Voor amputatiepatiënten is hardlopen moeilijk, onder andere doordat de prothesevoorziening vaak problemen oplevert. Voor prestatie op wedstrijdniveau is naast een goed trainingsprogramma een optimale prothese zeer belangrijk. Hardlopen met een bovenbeenprothese gaat niet op dezelfde manier. Het lopen gaat vaak met een tussenpas en kost veel energie, waarbij de kracht met name door het gezonde been en door extra bewegingen van de armen en de romp wordt geleverd. Daarnaast is het belangrijk om alert te zijn op overbelasting van het andere been. Verdere informatie over aangepast hardlopen binnen een atletiekvereniging vind je hier

Fietsen/handbiken

Fietsen is een geringere belasting van de stomp en vraagt vaak weinig specifieke aanpassingen aan de prothese. Het is aan te bevelen de middenvoet van de prothesevoet op de pedaal te plaatsen om zo de kracht optimaal te benutten en voor beide zijden toe-clips te gebruiken zodat ook de opwaartse kracht kan worden benut. Bij patiënten met een bovenbeenamputatie is extra aandacht nodig voor het zadel. Om bij het fietsen met een prothese voldoende ruimte te garanderen en te voorkomen dat weke delen (spieren, huid) klem komen te zitten is een smal soepel zadel aan te bevelen. Verdere informatie over aangepast fietsen binnen een wielrenvereniging vind je hier

Zwemmen

Zwemmen kan zonder prothese, hoewel als voordeel wel wordt aangegeven dat het lichaam stabieler in het water ligt bij het gebruik van een prothese en de voortstuwing efficiënter is. Er zijn speciale zwemprothesen, die al dan niet in een specifieke stand kunnen worden vastgezet (plantairflexie van de enkel). Verdere informatie over aangepast zwemmen binnen een vereniging vind je hier

Paardrijden

Wat betreft de sport paardrijden kunnen de volgende tips helpen bij het sporten met een amputatie:

• Voor beginnende ruiters is een extra steunmogelijkheid aan het zadel aan te bevelen in verband met mogelijke evenwichtsproblemen.
• Het is aan te raden om in het begin uit te proberen wat beter gaat: rijden mèt of rijden zonder prothese. De prothese kan soms de ruiter meer hinderen dan helpen.
• Wanneer met prothese wordt gereden moet de prothesevoet zonder problemen uit de stijgbeugel kunnen komen, terwijl tegelijkertijd de voet tijdens het rijden voet niet te gemakkelijk los mag raken.
• De prothese moet geen scherpe of uitstekende randen hebben die paard of ruiter zouden kunnen verwonden.
• Net als bij fietsen bestaat bij het gebruik van een bovenbeenprothese het gevaar dat weke delen (spieren, huid) bekneld raken.
• Het heeft de voorkeur om de knie tijdens het rijden in buigstand te fixeren. Dit kan met behulp van een bandage of, indien van toepassing, met het in de knie ingebouwde knievaststellingsmechanisme van de prothese.
• Bij een dubbelzijdige bovenbeenamputatie is meestal een aangepast zadel noodzakelijk, waarbij bijvoorbeeld een op maat gemaakte kuipzitting kan worden gemaakt. Verdere informatie over aangepast paardrijden binnen een vereniging vind je hier

Skiën

Bij enkelzijdige onderbeenamputaties is het naar voren plaatsen van het lichaamszwaartepunt een voorwaarde voor evenwicht, en voor een optimaal draaivermogen bij het skiën. Dit kan bereikt worden door een hakverhoging (twee tot drie centimeter) toe te passen. Een nadeel hiervan is echter dat er dan een grotere druk op de pezen van de kniebuigspieren wordt uitgeoefend. Beter is het naar voren plaatsen van de koker ten opzichte van de rest van de prothese. Daarbij moet wel de lengte van de prothese worden aangepast aan de lengte van het niet-geamputeerde been. Beginnende skiërs lijken meer baat te hebben van een relatief stabiele voet terwijl voor gevorderden een meer flexibele voet geschikt is. In verband met de grootte van de belasting moeten de onderlinge verbindingen tussen de diverse onderdelen worden versterkt, bijvoorbeeld met koolstofvezels.

Bij een dubbelzijdige onderbeenamputatie wordt vaak de ‘vierpunts-techniek’ gebruikt. Daarbij steunt de patiënt op twee onderbeenprothesen en op twee aangepaste skistokken waaronder miniski’s zijn gemonteerd. Patiënten met een enkelzijdige bovenbeenamputatie gebruiken bijna nooit een prothese bij het skiën. Wel worden de eerder genoemde aangepaste skistokken toegepast. Verdere informatie over aangepast skiën binnen een vereniging vind je hier

Gerelateerde artikelen: Hoe vrijwilligers met een beperking te werven én te behouden?, Waar je op moet letten bij het sporten met mensen met CP, Wanneer heeft iemand een lichamelijke beperking?

Leemrijse, C.J., & Schoenmakers, T.M. (2016). Praktische tips en aanbevelingen voor sportaanbieders en trainers voor het sporten met mensen met een lichamelijke handicap. Utrecht: NIVEL. Foto: Dave van den Berkmortel

 

Terug naar overzicht

Deel deze pagina