Succesfactoren en belemmeringen in het gehandicaptensportbeleid bij gemeenten
20 november 2018
Gehandicaptensport staat volop in de belangstelling van de Nederlandse gemeenten. Zo goed als alle gemeenten hebben beleidsdoelstellingen, uitvoeringsnotities en/of activiteiten op het gebied van gehandicaptensport. Twee derde (65%) van de gemeenten heeft beleidsdoelstellingen op het gebied van gehandicaptensport en bijna alle (98%) gemeenten voeren activiteiten op het gebied van gehandicaptensport uit. In vergelijking met twee jaar geleden is bij gemeenten op een aantal punten een vergroting van de aandacht voor gehandicaptensport zichtbaar. Zo zijn het aantal ondernomen activiteiten, de deelname aan samenwerkingsverbanden en de inzet van buurtsportcoaches toegenomen.
Dit concludeert het Mulier Instituut dat in opdracht van het programma Grenzeloos actief de inzet van Nederlandse gemeenten op gehandicaptensport heeft onderzocht. 166 gemeenten namen aan het onderzoek deel. Aanvullend zijn 104 coalitieakkoorden voor de periode 2018-2022 geanalyseerd.
Succesfactoren
De meest uitgevoerde activiteiten op het gebied van gehandicaptensport zijn de inzet van buurtsportcoaches, regionale samenwerking en het opzetten en inzichtelijk maken van passend sport- en beweegaanbod. Regionale samenwerking op het gebied van gehandicaptensport komt bij meer dan acht op de tien gemeenten voor. Bijna drie kwart van de gemeenten zet een buurtsportcoach in voor gehandicaptensport. Dit zijn volgens gemeenten belangrijke succesfactoren voor de lokale uitvoering van het gehandicaptensportbeleid. Andere succesfactoren voor uitvoering en borging van het beleid ten aanzien van gehandicaptensport zijn volgens gemeenten het opnemen van concrete doelstellingen in beleid, het goed in beeld brengen van het beschikbare aanbod en aandacht hebben voor de doelgroep.
Belemmeringen
De grootste belemmeringen op het gebied van gehandicaptensport zijn volgens gemeenten het moeilijk bereiken van de doelgroep, te weinig inzicht in de doelgroep, een gebrek aan aanbod en een gebrek aan verankering in beleid. In het rapport staan de belemmeringen als volgt op een rij.
Gemeenten konden maximaal drie belemmeringen benoemen. In totaal zijn 109 belemmeringen voor gehandicaptensportbeleid genoemd. De volgende belemmeringen worden het vaakst genoemd:
- Zeventien gemeenten geven aan dat ze moeite hebben de doelgroep te bereiken. Dit komt omdat ze moeilijk vindbaar zijn.
- Ook ervaren zeventien gemeenten dat een gebrek aan beleid een belemmering is. Dit loopt uiteen van een gebrek aan beleidsdoelstellingen en geen goed geschreven beleid tot een gebrek aan afstemming met andere beleidsterreinen. Ook wordt het niet hebben van een uitvoeringsprogramma op dit thema genoemd. Tot slot ervaart een aantal gemeenten een gebrek aan financiering, omdat de prioriteit in beleid vaak ergens anders ligt.
- Zestien gemeenten geven als belemmering een gebrek aan aanbod aan. Sommige gemeenten benoemen dat ze maar een beperkt aantal aanbieders hebben. Andere gemeenten benoemen ook dat de bekendheid van het aanbod laag is of dat het aanbod niet overzichtelijk is. Eén gemeente geeft aan dat dit komt doordat de uiteindelijke uitvoering door verenigingen moet gebeuren, die daarvoor afhankelijk zijn van vrijwilligers.
- Daarnaast geven dertien gemeenten aan geen of weinig inzicht te hebben in de vraag van de doelgroep. Doordat die vraag niet goed in beeld is, lukt het de gemeenten niet om vraag en aanbod op elkaar af te stemmen. De doelgroep is moeilijk vindbaar, en mede daardoor weten ze niet goed wat de wensen en behoeften van de doelgroep zijn. Ook het bereiken van de doelgroep en het creëren van een match tussen vraag een aanbod lukt niet altijd.
- Eveneens dertien gemeenten benoemen als belemmering dat de interne samenwerking op het thema gehandicaptensport nog niet altijd goed is. Dit gaat om samenwerking binnen de gemeentelijke organisatie of met lokale partijen. Zo wordt bijvoorbeeld genoemd dat nog te weinig draagvlak bestaat binnen de eigen organisatie, dat partijen elkaar nog niet goed weten te vinden, dat de verbinding met de eerstelijnszorg ontbreekt en dat de doorverwijzing van de zorg naar het sportloket nog niet goed is.
- Met betrekking tot de doelgroep geven nog eens twaalf gemeenten aan dat de doelgroep te klein is om hier beleid op uit te voeren. Zo benoemen gemeenten dat om deze reden geen structurele groep kan worden opgezet. Deze belemmering wordt voornamelijk door kleine gemeenten genoemd, die niet aangesloten zijn bij een regionaal samenwerkingsverband.
- Enkele gemeenten (vier) benoemen tot slot vervoer als probleem wanneer het gaat om gehandicaptensport.
In totaal zijn 89 belemmeringen voor het borgen van beleid genoemd. Deze drie belemmeringen worden het meest genoemd:
- Gebrek aan tijd en financiële middelen. Deze belemmering wordt door zestien gemeenten genoemd. Ze geven aan dat vaak te weinig uren en financiële middelen beschikbaar zijn voor gemeentelijke inzet op het thema gehandicaptensport.
- Dertien gemeenten benoemen dat gehandicaptensport nog niet in het beleid beschreven staat en dat dit een belemmering vormt voor de borging. Zowel het ontbreken van het thema in de beleidsnota sport, als het ontbreken van een apart gehandicaptensportbeleid worden genoemd. Bovendien geeft een aantal gemeenten ook aan dat vanuit andere beleidsterreinen weinig of geen aandacht voor gehandicaptensport is, wat het borgen bemoeilijkt.
- Net als bij de belemmering voor beleid worden te weinig inzicht in de doelgroep (14 keer genoemd) en het ontbreken van voldoende structureel aanbod (5 keer genoemd) als belemmeringen voor borging van het beleid ervaren.
Mogelijke oplossingen
Aan de gemeenten die belemmeringen noemden bij het uitvoeren van gehandicaptensportbeleid en bij de borging van het beleid, is gevraagd wat nodig zou zijn om de genoemde belemmeringen op te lossen. Deze vraag was niet verplicht. De volgende oplossingen zijn het vaakst genoemd (n=89):
- Er is beter overleg nodig tussen alle betrokken partijen die op lokaal niveau te maken hebben met de sportmogelijkheden voor mensen met een beperking. Hierbij gaat het onder andere om sportbonden, zorginstellingen, sportaanbieders en gemeente.
- Vooral het aanbod van verenigingen is volgens de gemeenten belangrijk voor succes. Verenigingen zouden meer intrinsiek gemotiveerd moeten zijn om aanbod te ontwikkelen en vrijwilligers moeten meer open staan voor deze doelgroep. Gemeenten benoemen dat het goed zou zijn als meer expertise en tijd beschikbaar zou zijn om verenigingen hierin te begeleiden.
- Als oplossing wordt meer regionale samenwerking genoemd. Gemeenten verwijzen hier naar de noodzaak van samenwerking met directe buurgemeenten. Het lijkt vooral belangrijk dat gemeenten waarmee wordt samengewerkt een gelijke mate van inzet, zowel financieel als in menskracht, tonen.
- Met betrekking tot het beleid benoemen gemeenten dat het zou helpen wanneer specifieke doelstellingen in het beleid zouden worden opgenomen. Een enkele gemeente geeft aan aanknopingspunten te willen om beleid op dit thema te ontwikkelen. Meer en betere beleidsmatige afstemming wordt als oplossing gezien. Bovendien geven gemeenten aan dat bestuurlijke betrokkenheid belangrijk is en dat vanuit verschillende domeinen aandacht moet zijn voor gehandicaptensport.
- Meer beschikbaar budget, onder andere voor een grote inzet van de buurtsportcoach, wordt vaak genoemd als oplossing voor de belemmeringen.
- Sommige gemeenten geven aan obstakels te ervaren door de privacywet/ AVG. Ze hebben daardoor behoefte aan hulp bij het in kaart brengen van de doelgroep en het bereiken van de doelgroep. Het krijgen van goede voorbeelden en informatie over de doelgroep is in het algemeen iets waar gemeenten behoefte aan hebben.
Een aantal gemeenten gaf bij de vraag over oplossingen voor borging van het beleid aan dat ze vooral nog tijd nodig hebben. Ze denken na over manieren van borging of zijn bezig met het regelen van de borging. Specifiek voor het oplossen van belemmeringen bij het borgen van het beleid wordt naast bovenstaande nog benoemd:
- Het uitvoeren van benchmarks (vergelijking tussen verschillende gemeenten), om meer inzicht te krijgen in eventuele verschillen in aanpak en daaruit de waardevolle, maar moeilijk zichtbare opbrengsten van de inzet inzichtelijk te krijgen.
- Het organiseren van kennisuitwisseling en delen van goede voorbeelden. Bijvoorbeeld over interventies en activiteiten. Ook is behoefte aan kengetallen over gehandicaptensport (bijvoorbeeld hoeveel mensen met een beperking in een gemeente wonen en welk deel daarvan aan sport doet).
- Een integrale aanpak voor gehandicapten, waarbij sport als middel wordt ingezet. Hierbij zou het helpen om flexibel om te kunnen gaan met budgetten, zodat sport als middel (ter preventie) kan worden ingezet.
Tips en goede voorbeelden
Aan de gemeenten die deelnemen aan een regionaal samenwerkingsverband, is gevraagd of ze tips hebben voor het borgen van de samenwerking. 34 gemeenten hebben een tip gegeven. De volgende tips worden door meerdere gemeenten benoemd:
- Borg de doelstellingen in een convenant. Gemeenten geven aan dat het te allen tijde belangrijk is de samenwerking vast te leggen.
- Leg verbindingen met en sluit aan bij andere bestaande samenwerkingsverbanden of programma’s.
- Aandacht voor de lokale situatie. Vanwege het lokale karakter moet een samenwerking kleinschalig worden gehouden. Verder wordt benoemd dat maatwerk nodig is, en dat het belangrijk is om het politieke klimaat in andere gemeenten te respecteren.
- Betrek verschillende niveaus bij de samenwerking: bestuurlijk, beleidsmatig en uitvoerend. Vraag mensen in de uitvoering wat zij verwachten. Verder geven gemeenten de tips om een regionale stuurgroep een aantal keer per jaar bijeen te laten komen, om financiële middelen structureel te koppelen en efficiënt in te zetten en om een externe partner in te zetten voor ondersteuning bij de opstartfase van de samenwerking.
Bron: Gehandicaptensportbeleid in gemeenten De stand van zaken in 2018, Mulierinstituut
Klik hier voor de volledige rapportage Gehandicaptensportbeleid in gemeenten.
Neem voor meer informatie contact op met Wikke van Stam
Klik hier voor het rapport uit 2016.
Terug naar overzicht
